Barter w praktyce – na czym polega współpraca barterowa

Czym jest barter i jak go opodatkować?

W dawnych czasach barter był podstawą wymiany handlowej. Obecnie jest rzadziej spotykany. Sprawdź, co o barterze mówią przepisy.

Czym jest barter?

Barter to wymiana dwóch dóbr o takiej samej lub zbliżonej wartości. Mogą to być zarówno towary, jak i usługi. Możliwe formy barteru to:

• towar za towar,
• towar za usługę,
• usługa za towar,
• usługa za usługę.

Kiedyś najczęściej spotykaną formą barteru był towar za towar. Ale pozostałe wymienione kombinacje też występowały i nadal mają miejsce w obrocie.

Ważną sprawą jest to, żeby wycena wymienianych towarów lub usług nie budziła wątpliwości, zwłaszcza ze strony urzędu skarbowego.

Byłoby tak wtedy, kiedy jedna z rzeczy miałaby znacznie większą wartość niż druga. W takiej sytuacji trudno byłoby mówić o barterze. Mogłoby się okazać, że jedna ze stron uzyskała znacznie większą korzyść niż druga, co rodziłoby konsekwencje podatkowe.

Zgodnie z przepisami, jeśli wartość określona w umowie, wyrażona w pieniądzu, będzie znacznie odbiegać od wartości rynkowej takiej rzeczy lub usługi, to organ podatkowy może wezwać strony umowy do wskazania przyczyn, z jakich dana cena znacznie odbiega od ceny rynkowej lub wezwać do zmiany tej wartości.

Jeśli tak się nie stanie, to organ podatkowy ma prawo do samodzielnego ustalenia wartości przychodu.

Mało tego, w razie braku odpowiedzi, braku zmiany wartości lub udzieleniu wyjaśnień, które nie wskazują na przyczynę odchyłki od ceny rynkowej, urząd skarbowy może określić wartość barteru posiłkując się opinią biegłego.

Jeżeli w wyniku takiej opinii wartość barteru będzie odbiegać o co najmniej 33% od wartości wskazanej w umowie, to koszty takiej opinii ponosi zbywający.

Co musi zawierać umowa barterowa?

W przypadku barteru dla celów dowodowych najlepiej będzie zawrzeć umowę barterową. Można w niej zabezpieczyć interesy obu stron.

Jest to umowa nienazwana, dlatego w Kodeksie cywilnym nie ma wzoru umowy barterowej ani jej niezbędnych elementów.

Jednak z praktyki można wskazać, że w takiej umowie powinny zostać określone:

• dane stron umowy,
• data zawarcia umowy,
• miejsce zawarcia umowy,
• wskazanie przedmiotu umowy,
• warunki odstąpienia od umowy,
• wskazanie wartości wymiany barterowej,
• termin wykonania usług lub dostarczenia towarów,
• konsekwencje wynikające z niedopełnienia przez strony warunków umowy.

Płacenie swoim towarem lub usługą w porównaniu do zapłaty w pieniądzu jest dla strony barteru korzystną opcją. Jest tak dlatego, że w cenie wymienianego produktu czy usługi zazwyczaj zawarta jest marża, która stanowi dla takiej firmy zysk.

Współpraca barterowa – przykłady

Barter może wystąpić wszędzie tam, gdzie dwie strony transakcji porozumieją się co do potrzeby wymiany oferowanych przez siebie towarów lub usług przy zachowaniu ich równej wartości rynkowej.

Przykładowo agencja marketingowa może przygotować strategię reklamową dla firmy produkującej meble biurowe, a w zamian za to otrzymać nowe meble do swojego biura.

Innym przykładem może być wykonanie strony internetowej dla pizzerii przez firmę wykonującą takie usługi w zamian za dostarczenie w ciągu miesiąca posiłków o wartości równej cenie takiej strony.

Barter może występować nie tylko pomiędzy firmami, ale również pomiędzy firmą a osobą fizyczną.

Jednak w tym przypadku trzeba pamiętać, że taka osoba nie wystawi faktury, więc świadczenie jakie wykona na rzecz firmy musi udokumentować w inny sposób.

Przykładem barteru pomiędzy firmą a osobą fizyczną może być przekazanie jakiegoś towaru w zamian za napisanie recenzji.

Firma może przekazać sprzedawany lub produkowany przez siebie towar, np. telefon komórkowy albo smartwatch. W zamian za to druga osoba przygotowuje obszerną recenzję opartą na testach takiego produktu.

Podatek VAT przy umowie barterowej

W umowie barterowej każda ze stron jest zarówno sprzedawcą, jak i nabywcą. Konsekwencją tego jest to, że każda ze stron powinna wystawić fakturę. W ustawie o podatku VAT wymieniono obowiązkowe elementy takiego dokumentu.

Nie ma tam jednak sposobu zapłaty. Wobec tego nie ma przeszkód, żeby zapłata nastąpiła w postaci barteru, a nie przelewu czy zapłaty gotówkowej.

Należy przy tym pamiętać, że jeśli data dostawy towarów lub wykonania usługi różni się od daty wystawienia faktury, to musi być wskazana na tym dokumencie.

Podobna zasada obowiązuje także wtedy, gdy otrzymanie zapłaty nastąpiło przed datą sprzedaży. W takim przypadku data zapłaty również musi pojawić się na fakturze.

W związku z tym, jeśli jedna ze stron dostarczyła szybciej swoje towary lub wykonała usługi niż druga strona umowy barterowej, to musi to znaleźć swoje odzwierciedlenie w danych na fakturze.

Strona, która swoje świadczenie będzie wykonywać jako druga, na fakturze powinna podać jako datę zapłaty dzień, w którym otrzymała towar lub usługę od drugiej strony umowy.

Wszystkie usługi lub towary, które są wymieniane w ramach barteru, uznawane są za świadczenia odpłatne. Jest tak dlatego, że płatnością za nie jest po prostu inny towar lub usługa.

Z tego względu tak zbywane usługi czy towary czynny podatnik VAT musi obłożyć stawką VAT właściwą dla danej usługi czy towaru. Natomiast przedsiębiorca, który jest zwolniony podmiotowo z podatku VAT, na przykład wskutek niskich obrotów, nie ma obowiązku doliczania podatku VAT do wartości barteru.

Podobnie będzie w przypadku wymiany barterowej towarów lub usług, które korzystają z przedmiotowego zwolnienia z podatku VAT.

Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być to, że w niektórych przypadkach wymiana barterowa może nie być neutralna podatkowo na gruncie VAT.

Będzie tak wtedy, gdy jedna ze stron jest czynnym podatnikiem VAT, a druga podatnikiem zwolnionym. W takiej sytuacji czynny podatnik VAT będzie musiał naliczyć ten podatek, natomiast nie będzie mógł odliczyć go od zakupu, z tego względu, że otrzyma fakturę zwolnioną z VAT.

Podobnie będzie wtedy, gdy wymieniane towary lub usługi będą miały różne stawki podatku VAT.

Nie jest to sytuacja specyficzna wyłącznie dla barteru. Podobne transakcje pod względem wartości podatku VAT mogą wystąpić w normalnym obrocie gospodarczym.

Jednak trzeba pamiętać, że barter z firmą, która wystawia faktury zwolnione z VAT może być niekorzystny z punktu widzenia prawa do odliczenia podatku VAT.

Wymiana barterowa a podatek dochodowy

Towar lub usługa otrzymana w ramach barteru będzie stanowić przychód dla firmy, która otrzymała takie świadczenie. Jednocześnie faktura za ten towar lub usługę, co do zasady, będzie stanowić koszt podatkowy. Wartością przychodu jest kwota wskazana w umowie, która powinna być spójna z otrzymaną fakturą.

W drugą stronę działa podobna zasada, co przy zwykłej sprzedaży. Faktura wystawiona za przekazany towar lub wykonaną usługę będzie stanowić dla firmy przychód.

Natomiast nakłady poniesione na zakup takiego towaru czy wykonanie usługi można rozpatrywać w kategoriach kosztów. Wysokość podatku dochodowego będzie zależna od tego z jakim zyskiem zostały wydane towary lub wykonane usługi.

Pod kątem podatku dochodowego jego wysokość nie będzie się różnić od sytuacji, w której za sprzedane towary lub usługi firma dostałaby zapłatę w pieniądzu.

Trzeba pamiętać, że jeśli drugą stroną umowy barterowej jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, to nie może ona wystawić faktury. W zależności od charakteru świadczenia można zawrzeć:

• umowę o dzieło,
• umowę zlecenie,
• umowę kupna-sprzedaży.

Nie można przy tym zapomnieć o odprowadzeniu należnego podatku od takich umów, a w przypadku umowy zlecenie również składek ZUS. Są to dodatkowe koszty, które mogą przesądzić o mniejszej opłacalności wymiany barterowej z osobą fizyczną.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Jakuba Chmieleckiego