Czym jest podatek odroczony?

Podatek odroczony to mechanizm wynikający z różnic czasowych między ujęciem przychodów i kosztów w księgach rachunkowych a ich rozpoznaniem dla celów podatkowych.

Odroczony podatek dochodowy może przyjmować formę aktywów lub rezerw.

Podatek odroczony – co to jest?

Podatek odroczony to podatek, podatek odzwierciedlający przyszłe skutki podatkowe operacji gospodarczych zaewidencjonowanych w księgach rachunkowych jednostki.

Odroczony podatek służy do bieżącego ustalania zmniejszeń i zwiększeń dochodu do opodatkowania, które będą miały miejsce w przyszłości, czyli z chwilą gdy zgodnie z przepisami podatkowymi dany składnik przychodów lub kosztów będzie uznany dla celów podatkowych.

Odroczony podatek dochodowy ustala się na koniec okresu sprawozdawczego, za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe.

Odroczony podatek jest ujmowany w księgach rachunkowym wraz z podatkiem bieżącym na koncie 870 „Podatek dochodowy od osób prawnych”, a saldo tego konta na dzień bilansowy podlega przeksięgowaniu na wynik finansowy. 

Zasady ustalania odroczonego podatku dochodowego

Zasady ustalania odroczonego podatku dochodowego określone zostały w art. 37 ustawy o rachunkowości i uszczegółowione w  Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 2 „Podatek dochodowy”.

W związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego jest podatnikiem.

Różnice przejściowe powstają w jednym i zanikają w innym okresie sprawozdawczym, a podatek odroczony je neutralizuje.

Podatek odroczony ustala się stosując podejście bilansowe, co oznacza porównanie wartości bilansowej (księgowej) i wartości podatkowej składnika aktywów lub pasywów.

Przy czym przez wartość bilansową składnika aktywów lub pasywów należy rozumieć wartość danego składnika ustalona zgodnie z zasadami rachunkowości i wynikającą z ksiąg rachunkowych.

Natomiast przez wartość podatkową aktywów rozumie się kwotę wpływającą na pomniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego (podstawy opodatkowania po odliczeniach) w przypadku uzyskania z nich w sposób pośredni lub bezpośredni korzyści ekonomicznych.

Jeżeli uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytułu określonych aktywów nie powoduje pomniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego, to wartość podatkowa aktywów jest ich wartością księgową.

Wartością podatkową pasywów jest z kolei ich wartość księgowa pomniejszona o kwoty, które w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego (podstawę opodatkowania po odliczeniach).

Różnice przejściowe między bilansowymi i podatkowymi wartościami aktywów i pasywów mogą mieć charakter dodatni albo ujemny.

Dodatnie różnice przejściowe to różnice, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości. Dodanie różnice przejściowe powstają, gdy wartość bilansowa składnika aktywów jest wyższa niż jego wartość podatkowa albo wartość bilansowa składnika zobowiązań jest niższa niż jego wartość podatkowa.

W związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych tworzy się rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty.

Ujemne różnice przejściowe to różnice, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia.

Ujemne  różnice przejściowe powstają, gdy wartość bilansowa składnika aktywów jest niższa niż jego wartość podatkowa albo wartość bilansowa składnika zobowiązań jest wyższa niż jego wartość podatkowa.

W związku z ujemnymi różnicami przejściowymi ustala się aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności.

Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku dochodowego obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego.

Kogo dotyczy obowiązek ustalania odroczonego podatku dochodowego?

Z pojęciem podatku odroczonego nie muszą zmagać się jednak wszystkie jednostki. Obowiązek ustalania odroczonego podatku dochodowego mają wyłącznie jednostki będące podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, podatek odroczony nie dotyczy zatem podatników podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących księgi rachunkowe.

Co więcej również nie wszystkie podmioty będące podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są zobligowane do ustalania podatku odroczonego, zgodnie bowiem z art. 37 ust. 10 ustawy o rachunkowości jednostka mikro i jednostka mała mogą odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

Podejmując decyzję o tworzeniu aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego, jednostka powinna kierować się zasadą istotności, a także zapewnieniem kompletności kosztów i nienaruszaniem zasady współmierności, tak aby sprawozdanie finansowe jednostki rzetelnie i jasno przedstawiało sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.

Decyzję w tej sprawie podejmuje kierownik jednostki. Ponadto należy mieć na uwadze, że informacja o stosowaniu uproszczenia polegającego na odstąpieniu od ustalania podatku odroczonego, powinna znaleźć się w zasadach (polityce) rachunkowości jednostki, a zasadność takiego uproszczenia powinna być co rok weryfikowana.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistkę Karolinę Szopa