Dywidenda rzeczowa – co należy o niej wiedzieć?

Udział w zyskach to najważniejsza motywacja udziałowców. W końcu po to inwestuje się swoje środki w kapitał spółki, aby następnie móc partycypować w zarobionych przez nią dochodach.

Zazwyczaj udziałowcy korzystają ze świadczenia pieniężnego, jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby firma wypłacała im zyski w formie materialnej.

Dywidenda rzeczowa nie może być jednak oferowana udziałowcom zawsze, kiedy zgromadzenie uzna to za celowe. Taki sposób podziału zysku musi mieć właściwą podstawę.

Dywidenda – nie zawsze wypłacana

Najpewniej najprzyjemniejszym dniem w roku posiadaczy udziałów w spółce z o.o. jest ten, w którym zostaje wypłacona dywidenda. Nie zawsze jednak taki moment nastaje. Jest to bowiem uzależnione od dwóch czynników.

Przede wszystkim wypłata dywidendy jest zależna od tego czy sprawozdanie finansowe spółki za ostatni rok obrotowy wykazało zysk (nadwyżkę aktywów nad pasywami).

Aby spółka mogła „zapłacić” udziałowcom, musi mieć na to środki. Nie jest możliwe zwiększanie zadłużenia firmy kosztem dywidendy.

Drugim warunkiem jest podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty wspólnikom.

Taka uchwała powinna być jednak poprzedzona uchwałą o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy. Dopiero wówczas wspólnicy mogą liczyć na omawiane świadczenie.

Co istotne, przepisy KSH nie narzucają zgromadzeniu wspólników sposobu podziału zysków spółki. Wspólnicy mają zatem swobodę w tej kwestii.

Mogą zdecydować o przeznaczeniu całego zysku na wypłatę dywidendy, mogą przeznaczyć tylko jego część, a równie dobrze mogą uznać, iż wypracowany zysk zostanie wyznaczony na pokrycie innych celów (np. kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy czy fundusz celowy).

Może dojść także do sytuacji, że nie dojdzie do podjęcia uchwały o podziale zysku.

Wówczas środki zostaną zatrzymane w spółce i będą stanowiły niepodzielony zysk z lat ubiegłych. Trzeba jednak pamiętać, że podjęcie uchwały o niewypłacaniu dywidendy lub jej niepodjęcie, bez właściwego uzasadnienia takiej decyzji, może być uznane za działanie z pokrzywdzeniem wspólników.

A w takim wypadku udziałowcy zyskują prawo do wystąpienia z pozwem o zapłatę przeciwko spółce z tytułu niewypłaconej należnej dywidendy.

Dywidenda rzeczowa – wyjątek od reguły

Co do zasady zysk spółki dzieli się proporcjonalnie do udziałów posiadanych przez wspólników.

Umowa spółki może jednak przewidywać inny sposób podziału, tak samo jak może wprowadzać tzw. dywidendę uprzywilejowaną, która może przewyższać zwykłą dywidendę maksymalnie o połowę.

Przykład:

Spółka z o.o. posiada trzech udziałowców. Dwóch z nich posiada 25 udziałów, trzeci – 50 udziałów.

Zysk spółki za poprzedni rok obrotowy wyniósł 100 000 zł i został w całości przeznaczony do podziału. Pierwszych dwóch udziałowców otrzyma zatem po 25 tys. zł, z kolei trzeci udziałowiec – 50 tys. zł.

Dywidenda przy tym najczęściej przyjmuje postać świadczenia pieniężnego. Nie jest to jednak zasada, od której nie ma wyjątków. Umowa spółki może bowiem przewidywać wypłatę dywidendy rzeczowej.

Zatem, zgromadzenie wspólników może zadecydować o wypłacie dywidendy rzeczowej, o ile do statutu spółki wprowadzono stosowne upoważnienie dla tego organu.

Załóż konto w 360 Księgowość i księguj wygodnie

Dywidenda rzeczowa a podatek dochodowy

Mimo iż dywidenda rzeczowa może wydawać się korzystna zarówno dla spółki, jak i udziałowca, który ją otrzymuje, to warto zastanowić się, czy rzeczywiście jest to tak opłacalne, szczególnie od strony podatkowej.

Dla przykładu spółka może wydać udziałowcowi w ramach podziału zysku samochód służbowy, który w innym wypadku byłby oddany na sprzedaż (firma wymieniała flotę).

Firma pozbyła się niepotrzebnego składnika majątku, a udziałowiec uzyskał nowe auto w „dobrych pieniądzach”. Co jednak z podatkiem dochodowym spółki?

W przypadku dywidendy pieniężnej spółka, która ją wypłaca, dokonuje przysporzenia na rzecz udziałowca, co dla niej samej jest neutralne podatkowo.

Dywidenda rzeczowa może mieć już inne skutki podatkowe. Napisałem, że „może”, bowiem organy podatkowe wydanie składników majątkowych spółki traktują odmiennie niż wypłatę środków pieniężnych, z czym z kolei nie zgadzają się sądy administracyjne.

Organy skarbowe stoją na stanowisku, zgodnie z którym dywidenda rzeczowa polega na przejściu własności składników majątku spółki na udziałowca.

Spółka w zamian za przekazanie składników uzyskuje korzyść majątkową polegającą na zwolnieniu się z obowiązku wypłaty dywidendy.

Wypłata dywidendy w formie niepieniężnej w drodze przeniesienia na udziałowców spółki prawa własności rzeczy, stanowiących składnik aktywów spółki, spowoduje po stronie spółki powstanie przychodu z odpłatnego zbycia praw, a co za tym idzie, uzyskuje przychód.

Inaczej do sprawy podchodzą sądy administracyjne. W jednym ze swoich wyroków Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż w wyniku wypłaty dywidendy rzeczowej, po stronie wypłacającej spółki nie powstanie przychód na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Uwzględniając cel i charakter dywidendy, nie sposób określić, jakie przysporzenie po stronie spółki miałoby powstać poprzez świadczenie przedmiotu dywidendy uprawnionym wspólnikom.

To spółka przekazuje wspólnikowi część posiadanego majątku (zysku), czy to w formie pieniężnej, czy rzeczowej, o ile spełnione zostaną przewidziane umową spółki i przepisami prawa wymogi formalne.

Przeniesienie własności środka trwałego nie będzie stanowiło odpłatnego zbycia, z punktu widzenia ustawy o CIT, a sama spółka wypłacająca dywidendę nie osiągnie w tym wypadku żadnego przychodu. (por. wyrok NSA z dnia 8 lutego 2012 roku, sygn. akt: II FSK 1384/10)

W praktyce zatem najprawdopodobniej spółka nie będzie zmuszona uiszczać podatku dochodowego od dywidendy rzeczowej, gdyż sądy administracyjne mają w tej kwestii ostatnie słowo.

Zanim jednak sprawa trafi do sądu, przed spółką długa batalia w dwóch instancjach organów podatkowych.

Aby zatem uniknąć nieprzyjemności, spółka powinna wystąpić do Dyrektora KIS z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w omawiany zakresie. 

Dywidenda rzeczowa a podatek VAT

Jak uznał Naczelny Sąd Administracyjny, w praktyce obrotu gospodarczego najpopularniejszą formą wypłaty dywidendy jest świadczenie pieniężne, jednak dozwolona jest także wypłata dywidendy w naturze, np. w formie rzeczy oznaczonych co do gatunku lub w towarze (dywidenda rzeczowa). Stwierdzić przy tym trzeba, że wypłata dywidendy jest szczególnym rodzajem czynności prawnej.

Źródłem nabycia przedmiotu dywidendy i tytułem do uzyskania przysporzenia przez wspólnika spółki nie jest umowa cywilnoprawna, ale uchwała walnego zgromadzenia wspólników w oparciu o odpowiednie zapisy umowy spółki.

Jest to czynność wyraźnie uregulowana w KSH i nie mają do niej zastosowania przepisy KC dotyczące sprzedaży lub zamiany.

Kolejno NSA zauważył, że dostawę towarów stanowią — co do zasady — tylko czynności mające za przedmiot towar, natomiast usługę stanowią te wszystkie czynności podatnika wykonywane w ramach działalności gospodarczej, których nie można zaklasyfikować jako dostawy towarów.

Zgodnie z ogólnymi regułami konstrukcyjnymi systemu VAT, usługą jest każde świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument (beneficjent), tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść (choćby potencjalną). Natomiast opodatkowanie dywidendy rzeczowej jest zgodne z zasadą powszechności opodatkowania podatkiem VAT wyrażającej się tym, że określone transakcje podlegają temu podatkowi niezależnie od formy, w której zostały dokonane, również zbycie nieruchomości czy też innych towarów w formie wypłaty dywidendy. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 grudnia 2016 roku, sygn. akt: I FSK 1728/16).

Zatem jeżeli w ramach wypłaty dywidendy, zamiast wypłaty pieniędzy strona będzie przekazywać prawo własności ruchomości lub nieruchomości, to mamy do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług z tytułu nieodpłatnego przekazania towaru, o ile spełnione zostaną warunki określone w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

Aby zatem doszło do uznania czynności nieodpłatnego przekazania towarów za czynność zrównaną z odpłatną dostawą towarów (tj. opodatkowaną VAT), muszą być spełnione łącznie następujące warunki:

• dokonującym nieodpłatnego przekazania jest podatnik podatku od towarów i usług;
• przekazane przez podatnika towary należą do jego przedsiębiorstwa;
• przedmiotem nieodpłatnego przekazania jest towar, w stosunku do którego podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy jego nabyciu.

Chcąc podsumować powyższe, uznać należy, że tym, co decyduje o konieczności zapłaty podatku VAT, jest prawo do odliczenia podatku przy nabyciu danej rzeczy.

Jeżeli więc spółka przekazała jakąś ruchomość lub nieruchomość stanowiącą towar, lub składnik majątku spółki w formie dywidendy i miała prawo do odliczenia podatku VAT od tej rzeczy przy jej nabywaniu, dywidenda rzeczowa będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego