Księgowość w rolnictwie

Osoby, które prowadzą gospodarstwo rolne, co do zasady nie podlegają przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wyjątkiem są działy specjalne produkcji rolnej. Nie znaczy to jednak, że w każdym przypadku rolnicy są zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Jak obliczyć podatki w rolnictwie?

Rolnicy płacą podatek rolny wyliczany według areału ich gospodarstwa. Stawka podatku to 2,5 decytony żyta na 1 hektar przeliczeniowy.

Decytona, nazywana kiedyś kwintalem, to 1/10 tony, czyli 100 kg. Natomiast hektar przeliczeniowy zależy od klasy i położenia użytków rolnych w danym gospodarstwie. Cena żyta do podatku rolnego w 2023 roku została ustalona na poziomie 74,05 zł za 1 decytonę.

Natomiast w przypadku działów specjalnych produkcji rolnej należny podatek można obliczyć na 2 sposoby:

• według danych z podatkowej księgi przychodów i rozchodów,
• według szacunkowych norm dochodu rocznego.

Księgowość w działach specjalnych produkcji rolnej

Rolnik, który zaczyna produkcję w działach specjalnych ma obowiązek w ciągu 7 dni zawiadomić o tym naczelnika właściwego urzędu skarbowego.

Przychody uzyskane z tego tytułu podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 71a ustawy o PIT wolne od podatku są przychody do kwoty 100.000 zł rocznie.

Rolnik zajmujący się działami specjalnymi produkcji rolnej ma wybór czy zdecydować się na prowadzenie książki przychodów i rozchodów, czy też rozliczać się na podstawie szacunkowych norm dochodów.

Normy dochodu to akt prawny w randze rozporządzenia wydany przez Ministerstwo Finansów.

Ponieważ opodatkowanie działalności rolniczej polegająca na produkcji rolnej w działach specjalnych zostało uregulowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, zastosowanie znajdzie tu art. 24a ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy wyłącznie tych osób, które zgłosiły zamiar prowadzenia takich ksiąg.

W przypadku takiej produkcji, w przeciwieństwie do pozostałych przedsiębiorstw, nie ma tu zastosowania regulacja z ustawy o rachunkowości, która nakłada obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych również dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą po przekroczeniu przychodu w wysokości 2 mln euro w ciągi roku.

Definicja działów specjalnych produkcji rolnej znajduje się w art. 2 ust. 3 ustawy o PIT. Jest tam wskazany zamknięty katalog takich działów:

• uprawy w ogrzewanych tunelach foliowych,
• uprawy w szklarniach,
• uprawa grzybów wraz z ich grzybnią,
• uprawa roślin „in vitro”,
• hodowla dżdżownic, entomofagów i jedwabników,
• wylęgarnie drobiu,
• fermowa hodowla oraz chów drobiu rzeźnego i nieśnego,
• hodowla oraz chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych,
• prowadzenie pasiek,
• hodowla oraz chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym.

Należy przy tym pamiętać, że za takie działy można uznać dopiero produkcję, której wielkość jest wyższa niż normy określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2021 roku w sprawie norm szacunkowych dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej.

Pełna księgowość w gospodarstwie rolnym

Rolnik ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości jeżeli jego przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok przekroczyły w złotych równowartość 2 milionów euro.

Wyjątkiem są przychody z działów specjalnych produkcji rolnej, gdzie rolnik może nie wyrazić chęci prowadzenia ksiąg.

Natomiast jeśli zdecydował się na rozliczanie przychodów z takiej produkcji na podstawie ksiąg rachunkowych, to po przekroczeniu 2 milionów euro przychodów musi zacząć prowadzić pełne księgi rachunkowe ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Pełna księgowość wiążę się m.in. z obowiązkiem sporządzania sprawozdań finansowych, czyli bilansu oraz rachunku zysków i strat.

Taka księgowość musi być prowadzona według zasady podwójnego zapisu, co oznacza, że każde zdarzenie gospodarcze powinno być księgowane w identycznej kwocie po dwóch stronach stronach konta księgowego – po stronie WN i MA.

Ten sposób prowadzenia księgowości wymaga więcej pracy, dlatego taki obowiązek nałożono tylko podatników, których przychody przekraczają wartości wskazane w ustawie o rachunkowości.

Pełna księgowość ma też swoje zalety. Zapewnia na przykład lepszy wgląd w sytuację finansową przedsiębiorcy. Dlatego nic nie stoi na przeszkodzie, by wybrać taki sposób prowadzenia księgowości pomimo braku obowiązku nałożonego przez przepisy prawa.

Księgowość dla rolnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą

Rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne mogą zdecydować się na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. W tym wypadku mogą prowadzić uproszczoną książkę przychodów i rozchodów przeznaczoną wyłącznie dla rolników, jeśli spełnią łącznie 3 warunki:

• nie zatrudniają w gospodarstwie pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub pracowników rolnych,
• wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą osobiście lub z pomocą członków rodziny pozostających z nimi we wspólnych gospodarstwie domowym,
• przychód z tej działalności nie przekracza w roku podatkowym kwoty 10.000 złotych.

Obowiązek prowadzenia takiej księgi nakłada Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

W załączniku nr 2 określono wzór KPiR przeznaczonej dla rolników prowadzących działalność gospodarczą. W odróżnieniu od zwykłej księgi przychodów i rozchodów, która ma 15 kolumn, rolników obowiązuje uproszczona wersja, która zawiera jedynie 7 kolumn.

Taką księgę trzeba założyć na dzień 1 stycznia roku podatkowego.

Natomiast jeśli działalność została rozpoczęta w ciągu roku podatkowego, to księgę zakłada się na dzień rozpoczęcia działalności. Rolnicy mają obowiązek prowadzić taką księgę rzetelnie i w sposób niewadliwy.

Musi ona stanowić zbroszurowaną księgę z ponumerowanymi kartami. Powinna ona znajdować się w miejscu zamieszkania rolnika.

Wyjątkiem jest zlecenie prowadzenia takiej księgi przez biuro rachunkowe. W tym wypadku może ona znajdować się w miejscu prowadzenia działalności przez to biuro, ale taki fakt trzeba w ciągu 7 dni zgłosić do naczelnika właściwego urzędu skarbowego.

Co ważne, w takiej księdze ewidencjonuje się wyłącznie przychody i koszty wynikające z działalności gospodarczej, a nie rolniczej.

Jeśli rolnik nie spełni chociaż jednego z warunków pozwalających na prowadzenie KPiR według wzoru dla rolników prowadzących działalność, to będzie musiał prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów według wzoru obowiązującego wszystkich pozostałych przedsiębiorców.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Jakuba Chmieleckiego