Podział spółki kapitałowej – podstawowe zasady

Podział spółki może mieć wiele źródeł. Może być to chęć wydzielenia części zasobów pod firmę mającą zajmować się nową działalnością odpowiadającą aktualnym trendom w biznesie.

Może być to również forma dywersyfikacji ryzyka i wydzielenia nowego podmiotu pod niepewną inwestycję. W końcu podział może wiązać się również z chęcią podziału majątku spółki miedzy wspólników tak, aby każdy z nich mógł rozejść się w swoją stronę.

Niezależnie jaki jest powód, ważne aby przed podjęciem ostatecznej decyzji osoby decyzyjne zdawały sobie sprawę, jakie są zasady dzielenia się spółek prawa handlowego.

Podział spółki – czyli co?

Ciężko doszukać się w KSH definicji podziału spółek. Trzeba ją wywieść z przepisów normujących ten proces.

Przez podział spółki kapitałowej należy zatem rozumieć dekoncentrację przedsiębiorstwa, na skutek czego jej majątek zostaje rozdzielony i przeniesiony na inne spółki kapitałowe lub komandytowo-akcyjne, istniejące bądź nowo założone.

Wspólnicy spółki dzielonej otrzymują udziały lub akcje spółek, do których trafił majątek spółki dzielonej.

Możliwe jest również przyznanie udziałów albo akcji spółce dzielonej (jako wspólnikowi). Objęcie udziałów lub akcji przez dotychczasowych wspólników jest elementem obligatoryjnym podziału, gdyż KSH nie pozwala na ich spłatę w gotówce.

Możliwe są jedynie dopłaty mające za zadanie wyrównanie różnic między wartością udziałów spółki dzielonej i wartością udziałów spółek nowo zawiązanych lub przyjmujących. Nie jest to jednak w żadnym wypadku forma ekwiwalentu za udziały.

Załóż konto w 360 Księgowość

Cele podziału spółki

Jak wspomniałem na wstępie, cele podziału mogą być różne. Warto jednak wspomnieć o najważniejszych z nich. Pierwszym z takich celów jest rozdrobnienie biznesu. W przypadku gdy firma rozrosła się do znacznych rozmiarów, dla jej lepszego zarządzania warto wyodrębnić z niej istniejące dotychczas oddziały czy filie i stworzyć z nich oddzielne spółki.

Tak, aby każda z nich mogła zajmować się swoją częścią biznesu.

Jeżeli przedsiębiorstwo zajmuje się wieloma rodzajami działalności, niekiedy dobrym pomysłem jest ich oddzielenie w celu sprawniejszego zarządzania.

Każda z nowo wyodrębnionych spółek będzie wówczas skuteczniej funkcjonowała jako samodzielny podmiot.

W ten sposób można również wyeliminować te nierentowne części działalności spółki. Po podziale zostają dobrze prosperujące oddziały oraz te, które sobie nie radzą. Te pierwsze są rozwijane, natomiast te drugie wygaszane i likwidowane.

Podział spółki jest także świetnym narzędziem do poprawy elastyczności firmy. Chcąc szybko reagować na zmieniające się trendy na rynku i nie musieć przez to reorganizować całego przedsiębiorstwa, wystarczy wyodrębnić z niego spółkę.

Będzie to miało szczególny sens, jeżeli planowana działalność wiąże się z ryzykiem.

W końcu podział spółki może być konieczny z uwagi na skonfliktowanie wspólników.

Jeżeli w firmie dojdzie do paraliżu z powodu niemożności porozumienia się na zgromadzeniu wspólników (lub walnym zgromadzeniu), niekiedy jedynym wyjściem jest rozdzielenie firmy na dwie lub więcej, tak aby każde „stronnictwo” otrzymało własną spółkę.

Które spółki mogą być dzielone?

Nie wszystkie spółki prawa handlowego mogą być dzielone. Pod podział nadają się jedynie spółki kapitałowe oraz jedna osobowa — spółka komandytowo-akcyjna.

Co więcej, spółkami przyjmującymi oraz nowo powstałymi na skutek podziału również mogą być jedynie wspomniane podmioty.

Warto jednak wspomnieć, że spółkami przyjmującymi czy nowo utworzonymi nie muszą być podmioty tego samego rodzaju. Oznacza to, że przez podział spółki akcyjnej może powstać spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jak też prosta spółka akcyjna.

Uwaga! W przypadku spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej podział staje się możliwy dopiero po opłaceniu całości kapitału zakładowego.

Spółka komandytowo-akcyjna jest jedyną spośród spółek osobowych. Wynika to z faktu, że jej utworzenie wymaga utworzenia kapitału zakładowego o wartości 50 000 zł.

Kapitał ten jest gromadzony poprzez emisję akcji. Pozostałe spółki nie mogą być ani dzielone, ani tworzone w wyniku podziału. W piśmiennictwie wskazuje się, że w przypadku spółek osobowych istnieje silna więź osobowa pomiędzy wspólnikami, co powoduje, że powstałe podziały majątku mogłyby wypaczyć istotę spółek osobowych (por. Kidyba, Komentarz KSH, t. II, 2017, s. 1219).

Nie zawsze jednak omawiane rodzaje spółek będą mogły być rozdzielone.

Niedopuszczalne jest bowiem dzielenie:

• spółki w organizacji;
• spółki w upadłości;
• spółki w trakcie postępowania likwidacyjnego.

Możliwy jest natomiast podział spółki w restrukturyzacji.

Podział spółki – w jaki sposób?

Podział spółki może zostać przeprowadzony na kilka sposobów. W jego wyniku spółka dzielona może przestać istnieć w dotychczasowej formie, a może jedynie „utracić” część składników majątkowych.

Wszystko zależy jaki cel podziału przyświeca wspólnikom.

Co do zasady wyróżniamy trzy scenariusze, tj. podział:

1. pełny;
2. częściowy;
3. poprzez wydzielenie.

Podział spółki pełny polega na przeniesieniu wszystkich składników majątkowych na istniejące lub nowo utworzone spółki w zamian za udziały, lub akcje przyznane wspólnikom spółki dzielonej.

W wyniku podziału pełnego spółka ulega rozwiązaniu bez konieczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. 

Podział częściowy polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na jedną lub więcej istniejących lub nowo utworzonych spółek, w zamian za udziały lub akcje.

Spółka dzielona wówczas kontynuuje swoją działalność. Wyzbywa się jedynie części swoich aktywów i pasywów.

Podział przez wydzielenie polega z kolei na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na jedną lub więcej spółek nowo tworzonych w zamian za udziały, lub akcje.

Jednak w tym wypadku udziały (akcje) obejmuje sama spółka, a nie jak w wyżej – jej wspólnicy. Przy tym rodzaju podziału dochodzi do powstania tzw. spółek zależnych.

Wspólnicy nie są niczym ograniczeni przy wyborze sposobu podziału. Jeżeli podział jest możliwy (tj. spółka nie jest w organizacji, w upadłości ani w trakcie postępowania likwidacyjnego), mogą tego dokonać w każdy wskazany przez KSH sposób.

Co z udziałami wspólników spółki dzielonej?

Zasadą jest, iż na skutek podziału spółki jej wspólnicy otrzymują proporcjonalnie udziały lub akcje we wszystkich spółkach przyjmujących lub nowo utworzonych.

Oznacza to, że jeżeli dany wspólnik w spółce dzielonej posiadał 25% udziałów, to w nowo zawiązanym podmiocie również będzie posiadał owe 25%. Inaczej będzie w przypadku spółki przyjmującej. Tutaj wszystko zależne jest zarówno od kapitału spółki dzielonej, jak i przyjmującej.

Proporcjonalne przyznanie udziałów lub akcji nie jest jednak obligatoryjne.

Można przeprowadzić rozdzielenie udziałów ze względu na wspólników. Ten sposób podziału wykorzystuje się najczęściej, gdy wspólnicy nie mogą dojść do porozumienia.

Wówczas, w zależności czy mamy do czynienia z podziałem całkowitym, czy częściowym, część udziałowców (akcjonariuszy) przechodzi do jednej spółki, a pozostali zostają w spółce pierwotnej, albo wszyscy wspólnicy przechodzą do różnych spółek.

Niekiedy konieczne będą dopłaty

Wspólnicy spółki dzielonej mogą otrzymać, jeżeli jest taka konieczność, również dopłaty w gotówce, jak również mogą zostać zobowiązani do dokonania dopłat.

Ma to zastosowanie, jeśli stosunek wymiany nie jest wyrażony w liczbach całkowitych.

KSH zastosowało jednak pewne ograniczenia, otóż łączna wartość dopłat nie może przekraczać:

• 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów lub akcji spółki przejmującej, lub
• 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów lub akcji spółki nowo zawiązanej.

Dopłaty nie mogą stanowić całkowitej spłaty udziałowców (akcjonariuszy).

Nie może zatem dojść do sytuacji, gdzie jedni udziałowcy spółki dzielonej otrzymują udziały nowopowstałej spółki, natomiast inni zostają spłaceni w gotówce, bez uzyskania prawa do udziałów.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego