Rachunek zysków i strat: Jakie informacje zawiera RZiS?

Definicja rachunku zysków i strat (RZiS) znajduje się w ustawie o rachunkowości.

Sprawdź, kto i dlaczego musi go sporządzać. Dowiedz się, jakie przydatne informacje w nim znajdziesz.

Czym jest rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat (RZiS) to jedno z najważniejszych narzędzi analitycznych w biznesie. Dzięki niemu przedsiębiorstwa mogą monitorować efektywność swojej działalności operacyjnej, oceniać rentowność i podejmować strategiczne decyzje.

To dokument, który jest wymagany przez prawo, ale warto sporządzać rachunek zysków i strat z jeszcze innego powodu.

Poprawnie przygotowany RZiS dostarcza cennych informacji, które ułatwiają zarządzanie przedsiębiorstwem.

Prawną definicję rachunku zysków i strat można znaleźć w art. 47 ustawy o rachunkowości. Ten przepis wskazuje, że w takim dokumencie trzeba wykazać oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego w podziale na bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Ustawa dopuszcza sporządzanie rachunku zysków i strat za inne niż rok okresy sprawozdawcze.

Jednak w tym wypadku poszczególne elementy tego rachunku nie będą odnosić się do roku obrotowego, ale do wybranego okresu w porównaniu do analogicznego okresu w poprzednim roku obrotowym.

Przykładowo jeśli firma sporządzi rachunek zysków i strat za pierwszy kwartał bieżącego roku, to oprócz danych z tego kwartału taki rachunek powinien zawierać dane z pierwszego kwartału poprzedniego roku.

Dzięki temu można łatwo sprawdzić jak zmieniły się np. przychody czy koszty w porównaniu z danymi historycznymi z analogicznego okresu w przeszłości.

Kto może sporządzać uproszczony rachunek zysków i strat

Nie wszystkie firmy muszą sporządzać pełny rachunek zysków i strat.

Uproszczona forma tego dokumentu jest dostępna dla mniejszych przedsiębiorstw, które nie przekraczają określonych progów.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, z uproszczonej formy sprawozdania finansowego mogą korzystać mali i mikro przedsiębiorcy.

Kryteria, według których dana firma może być zaliczana do mikroprzedsiębiorstw, to zgodnie z art. 3 ust.1 pkt 1a ustawy o rachunkowości nieprzekroczenie co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

• Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy nieprzekraczające 4 mln zł,
• Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty nieprzekraczające 10 osób,
• Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego nieprzekraczająca 2 mln zł.

Natomiast kryteria dla małej jednostki w rozumieniu ustawy o rachunkowości zawiera art. 3 ust. 1 pkt b.

Zgodnie z tym przepisem warunkiem zaliczenia danego przedsiębiorstwa do jednostki małej jest nieprzekroczenie co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

• Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy nieprzekraczające 66 mln zł,
• Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty nieprzekraczające 50 osób,
• Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego nieprzekraczająca 33 mln zł.

W obu przypadkach takie kryteria trzeba spełniać nie tylko w roku obrotowym, za który jest sporządzane sprawozdanie finansowe, ale również w roku poprzedzającym bieżący rok obrotowy.

W przypadku jednostek rozpoczynających działalność takie wymagania trzeba spełnić tylko w bieżącym roku obrotowym.

Podobnie jest w przypadku podmiotów, które z mocy prawa lub dobrowolnie zaczęły prowadzić pełne księgi rachunkowe w bieżącym roku obrotowym.

Uproszczony rachunek zysków i strat zawiera jedynie kluczowe pozycje, co ułatwia jego przygotowanie oraz oszczędza czas.

Prowadząc pełne księgi rachunkowe za pomocą programu 360 Księgowość wszystkie dane niezbędne do przygotowania takiego dokumentu masz zawsze pod ręką. To pozwala na łatwiejsze i szybsze przygotowanie dokumentacji wymaganej przez przepisy prawa.

Wariant kalkulacyjny a wariant porównawczy rachunku zysków i strat

Rachunek zysków i strat można sporządzać w dwóch wariantach: kalkulacyjnym i porównawczym. Wybór konkretnego wariantu zależy od specyfiki przedsiębiorstwa oraz jego potrzeb analitycznych.

Wariant kalkulacyjny grupuje koszty według miejsc ich powstawania oraz funkcji, jakie pełnią w przedsiębiorstwie.

Przykładowe kategorie kosztów to:

• koszty wytworzenia sprzedanych produktów,
• koszty ogólnego zarządu,
• koszty sprzedaży.

Ten wariant jest szczególnie przydatny dla firm produkcyjnych, ponieważ pozwala na dokładną analizę kosztów związanych z procesem wytwarzania. W wariancie kalkulacyjnym nie wykazuje się jako osobnych pozycji zużycia materiałów i energii czy wynagrodzeń.

Zamiast tego takie koszty zawarte są w kosztach wytworzenia lub wartości sprzedanych produktów, kosztach sprzedaży, a także w kosztach ogólnego zarządu

Wariant porównawczy grupuje koszty według ich rodzaju, takich jak amortyzacja, wynagrodzenia czy koszty materiałów.

Jest bardzo przejrzysty i prostszy w przygotowaniu, dzięki czemu często wybierają go małe przedsiębiorstwa.

W tym wariancie od sumy przychodów netto ze sprzedaży towarów, produktów i materiałów, które trzeba skorygować o zmianę stanu produktów oraz zwiększyć o koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby, odejmowana jest suma kosztów działalności operacyjnej według ich rodzaju oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów.

Dlatego firma produkcyjna, która chce szczegółowo analizować koszty wytwarzania, wybierze wariant kalkulacyjny.

Natomiast niewielka firma usługowa może sporządzać rachunek w wariancie porównawczym, aby skupić się na prostocie jego przygotowania.

Podstawowe zasady przygotowywania rachunku zysków i strat

Rachunek zysków i strat powinien być rzetelny oraz zgodny z obowiązującymi przepisami. Powinien tez dobrze odzwierciedlać to, co działo się w przedsiębiorstwie w danym okresie sprawozdawczym.

Żeby to osiągnąć należy przestrzegać następujących zasad:

• zasada współmierności,
• zasada jednolitości,
• zasada memoriału.

Pierwsza z zasad, czyli zasada współmierności odnosi się do tego, że koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów powinny być przypisane do tego samego okresu, co te przychody.

Natomiast jeżeli koszty nie wynikają z osiągniętych przychodów w danym okresie, to nie powinno się ujmować ich w rachunku zysków i strat.

Kolejna z zasad odnosi się do konieczności sporządzania rachunku zysków i strat w w tej samej formie, co w poprzednich okresach, aby umożliwić porównanie wyników finansowych.

Co prawda można zmienić wariant, według którego sporządza się RZiS, ale trzeba przy tym spełnić pewne dodatkowe warunki.

Jednym z nich jest to, żeby w sprawozdaniu finansowym, w którym pierwszy raz będzie sporządzany rachunek zysków i strat według nowego wariantu, odpowiednio zaprezentować dane porównawcze.

Innym jest aktualizacja polityki rachunkowości oraz wykazanie informacji o zmianie wariantu RZiS w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Ostatnia z zasad jest zasada memoriału. Oznacza to, że przychody i koszty muszą być ujmowane w okresie, w którym powstały, a nie w momencie przepływu gotówki.

Korzyści z przygotowywania rachunku zysków i strat

Chociaż rachunek zysków i strat stanowi obowiązkowy element sprawozdania finansowego, to jednak jego rola wykracza daleko poza spełnienie ustawowych obowiązków.

Ten dokument pokazuje jaki jest wynik finansowy przedsiębiorstwa, co jest dobrym sposobem na poznanie sytuacji finansowej danej firmy.

Wynika z niego też jak wysoki podatek dochodowy zapłaciła taka firma czy spółka, ile ma przychodów ze sprzedaży produktów czy jakie są jej koszty operacyjne, a także koszty finansowe.

Z tego powodu taki dokument może być sporządzany nie tylko raz w roku w terminie przewidzianym przez prawo, ale również w odniesieniu do krótszych okresów.

Dzięki temu władze firmy mają lepszy wgląd w jej sytuację finansową. To pozwala nie tylko spełnić wymogi prawne, ale także lepiej zarządzać finansami firmy i podejmować strategiczne decyzje.

Jednak bez względu na to, czy firma wybiera wariant kalkulacyjny, czy porównawczy, kluczem jest dokładność i zgodność z zasadami rachunkowości.

Tylko wtedy można uzyskać rzetelne dane na temat wyniku finansowego, dzięki czemu wiadomo czy w danym okresie występuje zysk lub strata z działalności.

Artykuł przygotowany przez specjalistę Jakuba Chmieleckiego