Tymczasowe zajęcie ruchomości

Przepisy polskiego ładu wprowadzają bardzo wiele zmian w ustawach podatkowych, ale nie tylko. Modyfikacji a także nowości w projekcie ustawy składającej się na polski ład jest tak wiele, że zarówno przedsiębiorcy jak i osoby fizyczne nie są w stanie za nimi nadążyć.

Jedną z tego typu nowości jest przekazanie fiskusowi nowego narzędzia kontrolno-egzekucyjnego dla czynności przeprowadzanych wobec przedsiębiorców. Na czym ono polega?

Zmiany poza płaszczyznami ustaw podatkowych

Polski ład wprowadza szereg zmian i nowych przepisów nie tylko w ustawach podatkowych, ale także np. w ustawie z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 422, z późn. zm.) a także w ustawie z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2020 r. poz. 1427, z późn. zm.

Nowością związaną ze zmianami w wyżej zaakcentowanych ustawach jest niewątpliwie zupełnie nowe narzędzie kontrolne przedsiębiorców przekazane organom administracji skarbowej w postaci tymczasowego zajęcia ruchomości. Co to oznacza?

Tymczasowe zajęcie ruchomości

Polski ład zakłada zwiększenie skuteczności wszczynanych jak i trwających administracyjnych postępowań egzekucyjnych należności i opłat podatkowych.

Będzie to się odbywać w taki sposób, iż w czasie realizacji kontroli celno-skarbowej – urzędnik kontrolujący (funkcjonariusz służby celno-skarbowej) będzie miał prawo tymczasowo zająć ruchomość lub ruchomości podatnika będącego zobowiązanym do zapłaty należności podatkowych.

Zatem tymczasowe zajęcie ruchomości:

• skutkuje czasowym pozbawieniem zobowiązanego prawa do rozporządzania skonfiskowaną ruchomością,
• jest przeprowadzany w trakcie kontroli celno-skarbowej,
• dotyczy zaległości dochodzonych przez naczelnika urzędu skarbowego na drodze egzekucji administracyjnej prowadzonej na podstawie wystawionych tytułów wykonawczych,
• kończy spisanie przez urzędnika kontrolującego protokołu, w którym znajdzie się wyszczególnienie m.in. należności objętej egzekucją administracją, rodzaju, ilości i wartości zajętych tymczasowo ruchomości, miejsca przeprowadzenia czynności jak i przechowywania zajętych ruchomości, danych identyfikacyjnych dłużnika i urzędnika, podpisów świadków, wniosków urzędnika kontrolującego (protokół otrzymuje zobowiązany i tzw. dozorca ruchomości).

Przymioty tymczasowego zajęcia ruchomości

Tymczasowe zajęcie ruchomości charakteryzuje się określonymi cechami. Najważniejsze z nich zaprezentowano w poniższej tabeli.

Podpisanie protokołu przez zobowiązanego spowoduje utratę prawa do zajętych ruchomości, a więc zobowiązany nie będzie mógł ich sprzedać, a jeśli to jednak uczyni, wówczas sprzedaż ta będzie nieważna.

Podobnie będzie wyglądać pobranie przez zobowiązanego środków pieniężnych pod zastaw tymczasowo zajętej ruchomości. Niespłacone zobowiązanie nie będzie mogło korzystać z pierwszeństwa zaspokojenia z tymczasowo zajętej ruchomości.

Kim jest zobowiązany do zapłaty należności podatkowych

Zgodnie z tym co mówi art. 1a pkt 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zobowiązanym (do zapłaty) jest:

• osoba prawna,
• jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej,
• osobę fizyczna,

która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym – również osoba lub jednostka, której zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają.

Należności pieniężne przekraczające sumę 10.000 zł

Jeżeli organ egzekucyjny (naczelnik urzędu skarbowego) prowadzi egzekucję administracyjną na podstawie wystawionych tytułów wykonawczych dotyczących należności w kwocie przekraczającej 10 000 zł, wtedy urzędnik kontrolujący w czasie czynności kontroli celno-skarbowej ma prawo do dokonania tymczasowego zajęcia ruchomości zobowiązanego.

Tak więc tymczasowe zajęcie ruchomości obejmuje egzekucję administracyjną należności wyłącznie, jeżeli kwota tych należności przekracza 10 000 zł.

Należy podkreślić, iż powyższy próg 10.000 zł nie obejmuje:

• odsetek z tytułu niezapłacenia tych należności w terminie,
• kosztów upomnienia,
• kosztów egzekucyjnych.

W jakich przypadkach nie dojdzie do dokonania tymczasowego zajęcia ruchomości?

Urzędnik przeprowadzający czynności kontroli celno-skarbowej może zaniechać dokonania tymczasowego zajęcia ruchomości w sytuacji, gdy:

• kontrolowany okaże urzędnikowi dowód (dowody zapłaty, decyzje administracyjne) potwierdzający wykonanie obowiązku spłaty zaległości np. spłata zaległości w całości, decyzja administracyjna stwierdzająca umorzenie w części lub w całości zaległości dłużnika albo odroczenie obowiązku zapłaty albo rozłożenie zaległości na raty bądź wygaśnięcie zaległości czy nawet nieistnienie obowiązku zapłaty,
• zaistniały tzw. okoliczności szczególne np. sądowe wstrzymanie wykonania obowiązku,
• ruchomości mające być przedmiotem tymczasowego zajęcia ruchomości na mocy przypadków określonych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji podlegają wyłączeniu lub zwolnieniu z egzekucji administracyjnej,
• przedmiotem zajęcia miałyby być zwierzęta lub ruchomości o szybkim tempie utraty swoich właściwości.

Słowo o dozorze nad tymczasowo zajętymi ruchomościami

W przypadku zajęcia ruchomości poborca skarbowy pozostawia ją w miejscu zajęcia pod dozorem zobowiązanego lub dorosłego jego domownika albo innej osoby, u której ruchomość zajął.

Jeżeli jednak ruchomość nie może być pozostawiona w miejscu zajęcia, a nie ma innej osoby, której można by było oddać zajętą ruchomość pod dozór, zostaje ona wzięta pod dozór naczelnika urzędu celno-skarbowego, z upoważnienia, którego funkcjonariusz dokonuje kontroli celno-skarbowej.

Poborca skarbowy po zajęciu ruchomości może również odebrać ruchomość zobowiązanemu i oddać pod dozór innej osoby lub organowi egzekucyjnemu, gdy:

• zobowiązany nie daje rękojmi należytego przechowania zajętej ruchomości,
• odmawia podpisania protokołu zajęcia,
• usuwa ruchomości zajęte albo zagrożone zajęciem.

Końcowo warto dookreślić, iż kwestia dozoru nad tymczasowo zajętą ruchomością jest uregulowana w przepisach art. 100–103 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przytoczone przepisy określają m.in.:

• sposób postępowania poborcy skarbowego po dokonaniu zajęcia ruchomości w zależności od określonego miejsca przechowywania danej ruchomości,
• sposób postępowania poborcy skarbowego w sytuacji zidentyfikowania ruchomości jako posiadającej wartość historyczną, naukową lub kulturalną,
• prawo zwykłego używania zajętej ruchomości,
• obowiązki i wynagrodzenie dozorcy za przechowywanie zajętej ruchomości,
• okoliczności zwrotu kosztów dla dozorcy związanych z wykonywaniem dozoru,
• odpowiedzialność dozorcy za uszkodzenie, zniszczenie lub zaginięcie zajętej ruchomości.