Wystąpienie wspólnika ze spółki z o.o.

Wystąpienie wspólnika ze spółki to proces, w którym wspólnik przestaje być członkiem spółki i przestaje uczestniczyć w jej działalności.

Proces wystąpienia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) w Polsce jest stosunkowo złożony i wymaga spełnienia określonych wymogów prawnych.

Co więcej wystąpienie wspólnika ze spółki może nastąpić na skutek różnego rodzaju okoliczności, w wyniku których wspólnik przestaje być wspólnikiem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Proces wystąpienia wspólnika ze spółki z o.o. w wyniku sprzedaży udziałów

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wystąpienie wspólnika ze spółki wymaga spełnienia określonych formalności. Pierwszym sposobem na wystąpienie wspólnika ze spółki z o.o. jest sprzedaż udziałów.

Wspólnik, który chce wystąpić ze spółki z o.o. może dokonać sprzedaży istniejących udziałów przez dotychczasowego wspólnika na rzecz dotychczasowych wspólników lub na rzecz nowych wspólników. Na mocy art. 182 ustawy kodeks spółek handlowych zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Zbycie udziałów w spółce można ograniczyć na mocy odpowiednich postanowień umowy spółki, nie jest natomiast dopuszczalne całkowity zakaz obrotu udziałami.

Byłoby to sprzeczne z art. 57 ust. 1 ustawy kodeks cywilny, zgodnie z tym przepisem nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.

Aby dokonać sprzedaży udziałów należy zatem zapoznać się z zasadami sprzedaży udziałów zawartych w umowie spółki.

Umowa spółki może przewidywać np.:

• prawo pierwokupu na rzecz dotychczasowych wspólników,
• pierwszeństwo nabycia udziałów przez dotychczasowych wspólników,
• konieczność uzyskania zgody spółki na sprzedaż udziałów.

Jeżeli zbycie udziałów uzależnione jest od zgody spółki, stosuje się przepisy art. 182 ust 3-5 kodeksu spółek handlowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zgodnie z tymi regulacjami zgody udziela zarząd w formie pisemnej.

W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody (ust.3). W przypadku, o którym mowa w § 3, spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę.

W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego (ust.4). Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty (ust. 5).

Umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością musi spełniać wymogi zawarte w art. 180 ustawy kodeks spółek handlowych.

Zgodnie z tym przepisem zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Przy czym w przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

O przejściu udziału, jego części lub ułamkowej części udziału na inną osobę oraz o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału zainteresowani zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia bądź ustanowienia zastawu lub użytkowania.

Przejście udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz ustanowienie zastawu lub użytkowania jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności.

Tak stanowi art. 187 ust. 1 kodeksu spółek handlowych. Po podpisaniu umowy sprzedaży udziałów, należy zawiadomić spółkę w formie pisemnej o przejściu udziałów na nowego wspólnika przedstawiając dowód na dokonanie tej transakcji, czyli kopię zawartej umowy. Zawiadomienia może dokonać zbywający lub nabywający udziały.

Wystąpienie wspólnika ze spółki w wyniku zawarcia umowy darowizny udziałów

W celu wystąpienia wspólnika ze spółki dopuszczalne jest także zawarcie umowy darowizny udziałów, czyli nieodpłatne przeniesienie udziałów.

Sam proces zbycia udziałów w wyniku ich darowizny przebiega analogicznie jak sprzedaż udziałów, a zawarta umowa darowizny udziałów powinna spełniać wymogi zawarte w art. 890 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Wymagane jest jednak przynajmniej zachowanie formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, a więc wymogu zawartego w art. 180 ustawy kodeks spółek handlowych, przepisu przytoczonego powyżej.

Umorzenie udziałów wspólnika – dobrowolne lub przymusowe

Wystąpienie wspólnika ze spółki może nastąpić na skutek dobrowolnego bądź przymusowego umorzenia udziałów. W wyniku umorzenia udziałów w spółce z o.o. następuje ich definitywne unicestwienie. Zgodnie z art. 199 ust. 1 kodeksu spółek handlowych udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe).

Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki.

Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników.

W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna zawierać również uzasadnienie.

Zasadą jest zatem, że umorzenie udziałów następuje za wynagrodzeniem, jednak na mocy art. art. 199 ust. 3 kodeksu spółek handlowych za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia.

Podkreślmy, że przymusowe umorzenie udziałów jest dopuszczalne jedynie w szczególnych sytuacjach. Umowa spółki może stanowić, że udział ulega umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników. Stosuje się wówczas przepisy o umorzeniu przymusowym.

Przejęcie udziałów wspólnika wyłączonego ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na mocy wyroku sądowego

Zdarzają się wyjątkowe sytuacje, gdy przepisy prawa umożliwiają wspólnikom większościowym wystąpienie z pozwem o wyłączenie wspólnika ze spółki.

Może to nastąpić na skutek:

• działanie wspólnika na szkodę spółki,
• prowadzenia działalności konkurencyjnej wbrew statutowemu zakazowi,
• celowego uniemożliwienia działania organów spółki.

Sąd może wówczas orzec wyłączenie ze spółki wspólnika na wniosek wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego spółki.

W wyniku wygranego procesu sądowego, udziały wspólnika wykluczonego ze spółki mogą przejąć dotychczasowi wspólnicy lub osoby trzecie, przy czym wspólnikowi wyłączanemu ze spółki należy się wynagrodzenie za udziały, których cenę ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości udziałów w dniu doręczenia pozwu.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistkę Karolinę Szopa