Zarząd kadłubowy w sp. z o.o.

Mimo iż wydawać by się mogło, że to zgromadzenie wspólników stanowi najważniejszy organ spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to w praktyce najistotniejszy jest zarząd.

To on podejmuje wszystkie decyzje związane z bieżącymi sprawami spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Aby jednak czynności przez niego podejmowane były wiążące, musi on posiadać odpowiednią liczbę członków.

W innym wypadku powstanie tzw. zarząd kadłubowy, który w praktyce nie jest w stanie funkcjonować. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja dla przedsiębiorstwa.

Trzeba zatem być w pełni świadomym tego, w jaki sposób powoływać i odwoływać członków zarządu oraz jak postępować, na wypadek gdyby z nieprzewidzianych przyczyn zabrakło w nim pełnego składu.

Zarząd w spółce z o.o. – jaki powinien być jego skład?

Kwestie osobowe zarządu spółki z o.o. reguluje art. 201 KSH. Nie znajdziemy tam za wiele treści, bowiem § 2 tego przepisu wskazuje jedynie, że zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków.

Co to oznacza dla wspólników spółki? Otóż najważniejsza będzie tu umowa. To w niej następuje powołanie zarządu oraz wskazanie z ilu osób będzie się on składał. Ustawa przy tym nie wskazuje kiedy należy powołać zarząd jedno-, a kiedy wieloosobowy. To leży w kompetencjach wspólników.

Zarząd może składać się z jednej osoby (zarząd jednoosobowy) lub z większej ich liczby (wieloosobowy). W praktyce najczęściej spotyka się składy nieparzyste (np. jednoosobowy, trzyosobowy, pięcioosobowy). Dzięki temu, w przypadku braku jednogłośności wśród członków, nie dochodzi do klinczu.

Określona decyzja zawsze zostanie przegłosowana tym jednym, nieparzystym głosem.

Swoboda oddana w ręce założycieli spółki niesie za sobą pewne ryzyko. Wskazanie np. na pięcioosobowy skład organu wprowadza ograniczenie, które będzie determinowało to, kiedy zarząd będzie w stanie podejmować wiążące decyzje.

Jeżeli skład będzie niewystarczający, funkcjonowanie przedsiębiorstwa może stać się utrudnione albo nawet niemożliwe. W przypadku zmniejszenia się składu organu poniżej poziomu ustalonego w umowie, zgromadzenie wspólników musi niezwłocznie skład ten uzupełnić.

Ważne! Aby uchronić spółkę przed zdekompletowaniem składu zarządu, zaleca się powołanie tzw. składu widełkowego. Polega to na wskazaniu w umowie spółki zakresu osobowego (np. od trzech do pięciu osób), w którym zarząd może cały czas prawidłowo funkcjonować.

Zarząd kadłubowy

W czasie funkcjonowania spółki wielokrotnie może dojść do sytuacji kiedy liczba członków zarządu będzie się zmieniała. Czy to przez odwołanie członka z pełnionej funkcji, jego odejście, czy też śmierć. Niezależnie od przyczyn, na jego miejsce niezwłocznie powinien zostać powołany nowy.

W innym wypadku organ nie będzie w stanie skutecznie prowadzić spraw spółki, nawet jeżeli reprezentacja zarządu będzie właściwa (np. w zarządzie pięcioosobowym reprezentacja składa się z jednego z członków wraz z prokurentem).

Ważne! Zarząd kadłubowy, czyli zarząd w niekompletnym składzie, każe nam uznać, że spółka funkcjonuje bez tego organu.

Czy zarząd kadłubowy może reprezentować spółkę?

Zarząd kadłubowy nie stanowi organu spółki z o.o. Jeżeli zatem dojdzie do sytuacji kiedy organ utraci swój ustalony z góry skład osobowy, z punktu widzenia prawa przestaje on istnieć. Wskutek tego ustają wszelkie umowne i ustawowe uprawnienia i obowiązki przypisane zarządowi i jego członkom.

W konsekwencji zarząd kadłubowy nie jest zdolny do prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentowania.

Powyższe będzie oznaczało, że wszelkie uchwały podjęte w niepełnym składzie będą nieważne, niepociągające za sobą żadnych konsekwencji dla podmiotów trzecich.

Warto przy tym pamiętać, że taki stan rzeczy niekiedy może nie okazać się łatwy do jego „uzdrowienia”. Liczby członków zarządu ustalonych umową nie można ot, tak sobie zmienić zwykłą decyzją zgromadzenia wspólników. Wymagana do tego jest zmiana umowy spółki, a to już wiąże się z koniecznością spełnienia wielu wymogów.

W przypadku długotrwałego trwania zarządu kadłubowego w spółce powołany zostaje dla niej kurator, którego zadaniem jest doprowadzenie do uzupełnienia składu osobowego organu. Jeżeli okaże się to niemożliwe, może dojść nawet do rozwiązania spółki.

Czy członkowie zarządu kadłubowego zachowują swoje kompetencje?

Jeżeli zarząd kadłubowy nie posiada kompetencji przypisywanych zarządowi, to może nasuwać się pytanie, czy członkowie takiego organu w ogóle pozostają członkami zarządu? W teorii tak. Nie zostają oni automatycznie odwołani ze swojego stanowiska.

Cały czas zasiadają oni w organie spółki i w razie dokompletowania składu mogą podejmować wiążące decyzje.

Mimo to uznaje się, że tracą oni status członka zarządu. W wyniku tego nie są uprawnieni do prowadzenia spraw spółki, nawet tych nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki czy spraw wewnętrznych (niemających wpływu na podmioty trzecie).

Oświadczenie woli złożone przez członka zarządu kadłubowego jest nieważne. Nie może ono również zostać potwierdzone w czasie kiedy skład zostanie już dokompletowany.

Jak wskazuje się w doktrynie, pogląd o niedopuszczalności działania przez zarząd kadłubowy w jakimkolwiek zakresie sprzyja ładowi korporacyjnemu (zarząd jest, albo go nie ma), poszanowaniu praworządności i zasadzie dobrych praktyk w spółce (przestrzeganie umowy spółki i wynikających z niej wytycznych co do liczby członków zarządu) oraz eliminuje trudności związane z jednoznacznym ustaleniem i uzasadnieniem kompetencji zarządu kadłubowego, gdyby hipotetycznie uznać jego zdolność do działania w imieniu spółki w jakimś zakresie (zrównanie pozycji zarządu sensu stricto z zarządem kadłubowym nie wchodzi przecież w grę). (por. red. Jara 2024, wyd. 5/Kupryjańczyk, art. 201 KSH).

Co, jeżeli powołany zostanie za duży skład?

Powołanie zarządu ponad wskazany w umowie spółki stan liczebny również nie należy do przypadków pożądanych. Nie jest jednak tak drastycznie, jak przy zarządzie kadłubowym.

W tym wypadku działania podejmowane przez zarząd mogą być w pełni wiążące, a mogą być również nieważne. Zależy od tego, w jakiej konfiguracji osobowej zostały podjęte.

Wyjaśnię to na przykładzie. Załóżmy, że umowa spółki wskazuje na trzyosobowy zarząd. Jeżeli powiększony skład (np. 5 osób) zostanie powołany jednocześnie, przyjmuje się, że wszyscy członkowie nie zostali powołani skutecznie.

Jeżeli jednak dzieje się to stopniowo i w pierwszej kolejności powołano trzy osoby, a następnie dobrano kolejne dwie, zarząd jest obsadzony prawidłowo (w składzie pierwotnie powołanym), a kolejne osoby (czwarta i piąta) nie stają się członkami zarządu.

Warto wskazać jeszcze sytuację, gdy umowa wskazuje na widełkowy skład organu. Jeżeli zapis umowny wskazuje na zarząd od jednej do trzech osób, a powołana została najpierw jeden członek, a następnie kolejne trzy, wówczas tylko pierwsza osoba zachowuje mandat, pozostałe wybory są nieważne.

W przypadku gdy członkowie są wybierani po kolei, to pierwsze trzy osoby są powołane skutecznie, wszystkie pozostałe nie otrzymują już mandatów członków zarządu.

Ważne! Czynności prawne wykonane przez członków wybranych nieprawidłowo są nieważne. To samo dzieje się, gdy zarząd powołany ponad limit kolegialnie podejmuje jakieś działanie.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego